FINANSE PUBLICZNE
1.Obecnie w Polsce obowiązuje ustawa dotycząca finansów publicznych z dnia 27. 08.2009 roku.
Finanse publiczne pełnią w systemie finansów publicznych jako określonej kategorii stosunków społecznych wiele różnorodnych funkcji i są one następujące :
1.Funkcja ALOKACYJNA – polega na tym, że państwo dysponując zasobami pieniężnymi w formie budżetu może przemieszczać środki finansowe na zadania, które ma spełniać, dziedziny wymagające dofinansowania lub też na dziedziny, które ze swojej istoty nie przynoszą zysku, a ich prowadzenie jest konieczne dla istnienia państwa i zbiorowych potrzeb obywateli.
2.Funkcja REDYSTRYBUCYJNA – w każdym współczesnym społeczeństwie istnieją potrzeby zbiorowe, które Państwo powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę stosowania mechanizmu dzielenia środków uzyskanych w sferze produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej.
Funkcja ta jest podstawą funkcji finansów publicznych.
3.Funkcja KONTROLNA- dokonywana przez obiekt pieniężny, pozwala poprzez ściśle określone reguły ewidencjonowania wszystkich zjawisk finansowych przez jednostki sektora publicznego na wyciąganie wniosków o stanie gospodarki państwa i przeciwdziałanie nadużyciom mogących powstać w gospodarowaniu finansami publicznymi.
Umożliwia także kontrolę tej gospodarki.
4.Funkcja STABILIZACYJNA – jest to spełnianie przez finanse publiczne wyżej wymienionych 3 funkcji. Polega na tym, że prawidłowe lokowanie środków, ich redystrybucja oraz wnikliwa kontrola umożliwia wypełnianie przez państwo celu nadrzędnego tzw. stabilizacji gospodarczej czyli zmniejszenie bezrobocia oraz regulowanie popytu publicznego czyli rozwój harmonijny i równomierny.
Mechanizm tej funkcji polega również na tym, że państwo poprzez dobór odpowiednich źródeł swoich dochodów oraz ustalenie kierunków ich wydatkowania może zachęcać podmioty do aktywności gospodarczej.
5.Podstawową instytucją w zakresie finansów publicznych jest BUDŻET. Wszystkie podmioty finansów publicznych – z jednej strony centralne władze państwowe – z drugiej poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, mają swoje budżety stanowiące zasadniczą formę prowadzonej przez nie gospodarki finansowej.
6. Budżet centralnych władz państwowych jest nazywany budżetem państwa, a budżety jednostek samorządu terytorialnego odpowiednio budżetami gmin, miast, powiatów, i województw.
O budżecie państwa mówi się, gdy chodzi o dochody i wydatki centralnych władz państwowych, natomiast o skarbie państwa, gdy chodzi o zobowiązania i należności.
Budżet państwa nie ma osobowości prawnej, więc nie może być podmiotem zobowiązań. Natomiast skarb państwa jest osobą prawną.
Budżety prowadzą operacje finansowe czyli gromadzą dochody i dokonują wydatków za pośrednictwem sieci różnego rodzaju jednostek organizacyjnych. Dotyczy to zarówno budżetu państwa jak i budżetów samorządowych.
Wyróżnić można 3 podstawowe rodzaje jednostek :
I) PAŃSTWOWE I SAMORZĄDOWE JEDNOSTKI BUDŻETOWE – są to zgodnie z art. 11 nie mające osobowości prawnej jednostki organizacyjne wykonujące swoje zadania na zasadach niekomercyjnych, których wydatki w całości są pokrywane z odpowiedniego budżetu np.urzędy, szkoły, jednostki wojskowe, komendy policji itp. Jeżeli jednostki budżetowe uzyskują jakieś dochody to są one w całości odprowadzane do tego budżetu.
Można wyodrębnić 2 rodzaje jednostek budżetowych :
*jednostki budżetowe realizujące zadania pociągające za sobą różnego rodzaju wydatki
*jednostki budżetowe zajmujące się poborem dochodów budżetowych i przykładem tego są urzędy skarbowe i celne
Czym są ograniczone prawa rzeczowe?
II) PAŃSTWOWE I SAMORZĄDOWE ZAKŁADY BUDŻETOWE – realizują zadania własne jednostek samorządu terytorialnego w zakresie urządzeń komunalnych, gospodarki mieszkaniowej, kultury fizycznej i sportu oraz utrzymywania różnych gatunków egzotycznych i krajowych zwierząt. Dotacja budżetowa dla samorządowego zakładu budżetowego nie może przekroczyć 50% kosztów jego działalności z pewnymi wyjątkami, otóż ograniczenia tego rodzaju nie ma w stosunku do dotacji dla agencji wykonawczych i instytucji gospodarki budżetowej, natomiast w przyszłości występowało w stosunku do państwowych zakładów budżetowych.
III) PAŃSTWOWE OSOBY PRAWNE DOTOWANE Z BUDŻETU PAŃSTWA – są tworzone w drodze ustawowej w celu realizacji określonych zadań, np. różnego rodzaju agencje, państwowe szkoły wyższe, instytucje kultury, publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jednostki badawczo-rozwojowe, a także szczególne instytucje takie jak: Polska Akademia Nauk, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Polska Organizacja Turystyki, Polski Instytut Sztuki Filmowej.
